Makatki . Kto z Was je pamięta ? Może macie takie w domu ?
Moja babcia miała jedną nad umywalką . Szkoda , że nie dopilnowałam aby trafiła do moich rąk po jej śmierci . Dziś można je kupić na różnych okazjonalnych jarmarkach , ale to nie to samo .
Te , przesiąknięte znakiem czasu mają wartość sentymentalną i niepowtarzalną . Często były przekazywane z pokolenia na pokolenie .
Moda na haftowane obrazki przyszła z Holandii i Niemiec już po I wojnie i trwała do lat 80-tych XX w. w wielu krajach Europy .
Często uważane za kiczowate , dziś wywołują uśmiech i zainteresowanie . Widziałam kilka młodych osób na wystawie , które z ciekawością oglądały eksponaty .
Muzeum Podlaskie w Białymstoku otworzyło tymczasową wystawę
"Europejskie makatki kuchenne. Kicz czy sztuka?"
Na wystawie pokazanych jest ponad 100 makatek pochodzących z Bułgarii, Czech, Niemiec, Polski, Słowacji, Ukrainy i Węgier. Pochodzą ze zbiorów Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu, Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży oraz w dużym stopniu z prywatnych kolekcji Ľuby Vladykovej i Elżbiety Piskorz-Branekovej ( etnograf )
Moja krótka foto-relacja dla Was :)
Makatka z Węgier -,,Róża kwitnie do słońca i od słońca więdnie . Nic na to nie poradzę , że kocham Ciebie " |
Jak pisze E. Piskorz-Branekova w biuletynie wydanym przy okazji wystawy ,,w kuchni bułgarskiej występowały także i makatki dłuższe . Zawieszano je przy tzw. mindrze czyli siedzisku z poduszkami , służyło ono w dzień do siedzenia i wypoczynku , ale mogło także pełnić rolę miejsca do spania . "
,,Natomiast we wszystkich krajach gdzie makatki występowały, obowiązkowo wieszano je nad wiadrami z wodą , przy różnorodnych , mniej lub bardziej skomplikowanych umywalkach - generalnie w kącikach związanych z wodą i higieną . "
Makatka z okolic Grudziądza |
Czystość jest największym wrogiem chorób - Bułgaria |
,, Natomiast ręczniki ozdobne wieszano na poziomym drążku specjalnie do tego celu przeznaczonej półeczki . Ręcznik taki pełnił funkcje dekoracyjne , przysłaniając użytkowe " .
"....moda na zdobienie nimi wnętrz związana była z modernizacją mieszczańskich domów , służyły podkreśleniu czystości , porządku i przytulności miejsca będącego sercem każdego domostwa - kuchni. "
z czasem trafiła z mieszczańskich domów pod wiejskie strzechy..
,,Obok zastosowań funkcjonalnych ( ochrona ścian przed zabrudzeniem ) pełniły przede wszystkim rolę dekoracyjną , a także pouczającą , moralizatorską i dydaktyczną świadczyły o dobrym guście oraz poczuciu piękna gospodyni , mówiły o pracowitości i zręczności pani domu . "
Słowacja |
Zgierz |
,,Smacznego" Słowacja |
,,Surowcem na nasze makatki i inne pokrewne były początkowo na ogól tkaniny samodziałowe ,domowej roboty .W większości przypadków lniane , ale także konopne ( Słowacja , Czechy ) i bawełniane ( Bułgaria ) . Sukcesywnie ich miejsce zajmowały fabryczne płótna , surówki , sporadycznie tkaniny o innych splotach , ale prawie zawsze z przędzy bawełnianej . "
,,Południe tuż , tuż obiad gotowy już .." Węgry |
,,Nie ma róż bez kolców " Węgry |
,,Obiad już na stole czeka . Kiedy przyjdziesz mój drogi mężu ? " Węgry |
,,Makatki spełniały rolę schematycznej , obrazkowej encyklopedii , która przedstawiała właśnie te wartości uważane za najważniejsze w życiu kobiety i jej rodziny . "
,,Kto swoich rodziców miłuje , tego Pan Bóg strzeże " Słowacja |
,,Motywy zdobiace makatki są materialnym odzwierciedleniem powszechnie znanej i popularnej , nie tylko w Niemczech dewizy Kinder , Kuche , Kirche tzw . trzech K ( dzieci , kuchnia , kościół ) , której autorem był prawdopodobnie cesarz Wilhelm II . "
--------------------------------
---------------------
,,Niekiedy makatki pokazywały krasnoludki , stanowiły ilustrację do bajek , najczęściej o Czerwonym Kapturku ,Kopciuszku , Jasiu i Małgosi . "
,,Konturowy typ przedstawienia postaci ludzi , zwierząt i przedmiotów odwoływały się do wyobraźni oglądającego i dzięki temu naiwne obrazki stawały się czytelne i zrozumiałe . "
Przeniosłam Was na chwilę w inny świat . Mam nadzieję , że podobała się ta krótka wędrówka .
Przy pomocy tekstu kolekcjonerki - etnograf , trochę przybliżyłam ich historię i klimat w jakim kiedyś zdobiły ściany domostw haftowane obrazki .
Wystawa w Białymstoku będzie do końca maja . Muzeum Podlaskie w Białymstoku zaprasza !